چقدر مهارت حل مسئله در شما قوی است؟  می گویند روی دانش آموزی بر سر کلاس خوابش برده بود. وقتی بیدار شد دید که کلاس تماس شده است و همه دانش آموزان کلاس را ترک کرده اند. او دو تا مسئله بر روی تخته سیاه کلاس دید و با خود فکر کرد که حتما تکالیف روز بعد کلاس هستند. آنها را سریع یادداشت کرد و به خانه رفت و شب تا به دیر وقت به حل مسائل پرداخت و در نهایت توانست یکی از آنها را حل کند.

روز بعد با شرمندگی پیش معلم آمد که نتوانسته دو تا تکلیف کلاس را حل کند و جواب یکی از سوالات را پیدا کرده است. معلم با تعجب به او نگاه کرد و گفت این دو تا تکالیف کلاس نبودند، بلکه دو سوال بدون جواب در دنیای ریاضی بودند که تو توانستی برای یکی جواب پیدا کنی. حل مسئله و داشتن چنین توانایی در همه ما وجود دارد به شرطی که واقعا ذهنیت و اراده ما بر این باشد که آن را حل خواهیم کرد.

مسلما اگر دانش آموز بیدار بود و در ذهنش زمزمه میشد که این مسائل قابل حل نیستند، نمی توانست به راه حل آنها فکر کند. در زندگی ما سایر موارد هم به همین شکل هستند و برای حل مسائل باید در ابتدا بدانیم که میتوانیم و در قدم بعدی نحوه حل آن را یاد بگیریم. در این مقاله صفر تا صد حل مسئله را به شما یاد خواهیم داد.

حل مسئله چیست؟

مسئله، به تفاوت یا فاصله بین وضعیت موجود به وضعیت مطلوب می‌گویند؛ و حل مسئله، یک موضوع سخت یا مورد تردید که نیاز به حل شدن دارد یا چیزی که درک انجام یا مقابله با آن سخت است.

دلیل اهمیت مهارت حل مسئله

مهارت حل مسئله موضوعی است که برای همه ما ضروری است. چرا که همیشه مستئلی در زندگی روبرو خواهیم شد و با آن دست و پنجه نرم خواهیم کرد. در ادامه دلایل اهمیت دادن به این مهارت را برای شما توضیح خواهیم داد.

1.     غیرممکن را ممکن می‌کند

دانش به‌تنهایی، کلید حل مشکلات نیست بلکه استفاده از آن در حل مسئله، باعث ایجاد راه‌حل می‌شود. استفاده درست از دانش و به‌کارگیری تکنیک‌ های حل مسئله، به افراد و سازمان‌ها کمک می‌کند تا بر چالش‌های بزرگ غلبه کنند.

2.     شما را متمایز می‌کند

افراد برای انجام وظایف معمولشان، آموزش دیده‌اند، همچنین در کارهایی که انجام می‌دهند، مهارت و دانش کسب کرده‌اند؛ با این حال، افراد به‌سختی می‌توانند مشکلات غیرمنتظره یا بی‌سابقه را حل کنند. اگر در محل کار خود بتوانید به‌طور منظم، گره از کار سازمان باز کنید و مهارت حل مسئله را داشته باشید، به‌راحتی مورد توجه، شناخت و قدردانی قرار می‌گیرید.

3.     اعتمادبه‌نفستان زیاد می‌شود

مهم نیست که کجا کار می‌کنید یا حرفه شما چیست؛ خلق روش حل مسئله و توانایی استفاده از تکنیک‌ های حل مسئله، سطح اعتماد ‌به نفس شما را افزایش می‌دهد. از آنجا که از توانایی خود در حل مشکلات مطمئن هستید، وقت خود را صرف نگرانی درباره بروز مشکلات احتمالی نمی‌کنید.

راه های بهبود مهارت حل مسئله

چطور می توان مهارت حل مسئله را در خود بهبود بخشید؟ در این بخش به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت. مواردی که در این بخش ارائه شده اند می توانند برای شما بسیار مفید و نتیجه بخش باشند.

1.     خود را از مشکل جدا کنید

خودتان را جزئی از مشکل به حساب نیاورید و تصور نکنید که قادر به حل مسئله نیستید. مشکل را به‌عنوان دشمنی ببینید که باید آن را شکست دهید.

2.     آن را به‌صورت جزئی تجزیه‌و‌تحلیل کنید، نه به‌طور کلی

مشکل را به‌عنوان یک واحد بزرگ که باید برطرف شود، مشاهده نکنید زیرا این طرز تفکر ممکن است مانع تلاش شما برای رفع آن شود؛ در عوض، آن را به قسمت‌هایی تقسیم و قدم‌به‌قدم آن را حل کنید؛ حتی می‌توانید قسمت‌ها را به بخش‌های دیگری نیز تقسیم کنید. قطعات کوچکی که حل می‌کنید، مثل یک پازل کنار هم قرار می‌گیرند؛ مثلا اگر در سازمان شما آشفتگی وجود دارد، جنبه‌ها یا بخش‌های مختلف سازمان را تحلیل کنید. برای شروع، یک بخش مشکل‌دار مانند بخش ارتباطات را انتخاب کنید.

3.     تحقیق کنید

با دقت تحقیق‌کردن، به شما کمک می‌کند تا هسته اصلی مشکل را مشخص کنید؛ به عبارت دیگر، به شما امکان می‌دهد تا به‌ علت مشکل، دسترسی پیدا کنید. اگر علت واقعی مشکل مشخص شود، حل خود مسئله نیز آسان‌تر خواهد شد.

4.     پذیرای پیشنهادات باشید

کمک‌های دیگران می‌توانند بسیار مفید باشند. با استفاده از پیشنهاد دیگران، در زمان جست‌وجو برای هر قسمت از اطلاعات موردنیاز، صرفه‌جویی کنید.

5.     در حوزه‌ی تخصصی خود دانش فنی بیش‌تری کسب کنید

اگر دانش فنی بسیار بالایی داشته‌باشید، احتمالا حل مسائل برایتان راحت‌تر خواهد بود. البته این امر به صنعتی که در آن فعال هستید نیز وابسته است. دانش بیش‌تر را می‌توان از طریق دوره‌های آموزشی، آموزش عملی یا تمرین به دست آورد.

6.     به دنبال موقعیت‌هایی برای حل مسائل بگردید

با قرار دادن خودتان در موقعیت‌هایی جدید، فرصت‌هایی را برای حل مسئله برای خودتان فراهم می‌کنید. ممکن است متوجه شوید که موقعیت‌هایی برای داوطلب شدن در پروژه‌ای جدید در جایگاه شغلی فعلی‌تان، در تیمی دیگر یا خارج از محیط کار در سازمانی دیگر وجود دارند.

7.     با آمادگی در برابر مشکلات مهارت حل مسئله خود را افزایش دهید

تمرین و نقش بازی کردن، ابزارهایی مفید برای یادگیری مهارت‌های حل مسئله هستند. می‌توانید کتاب‌ها و سناریوهای متعددی را درمورد حل مسئله در زمینه‌ی تمرینات تخصصی شغلی خود در اینترنت پیدا کنید. روش‌های خود را برای حل مسئله مشخص و بررسی کنید که آیا این راه‌حل‌ها اجرایی هستند یا خیر.

8.     دیگران را در حین حل مسئله مشاهده کنید

ممکن است در اطراف خود همکارانی داشته‌باشید که در حل مسائل ماهرند. مشاهده‌ی این افراد در حین حل مسائل مهارت‌های شما را بهبود می‌بخشد. در صورت امکان، از همکاران با‌تجربه‌تر خود اجازه بخواهید که ایشان را در حین حل مسئله مشاهده کنید. طرح سؤالات مرتبط کمک شایانی به اجرای این مشاهدات در شغلتان می‌کند.

9.     به‌جای مشکل، روی راه‌حل آن متمرکز شوید

دانشمندان علوم اعصاب، ثابت کرده‌اند که اگر روی مشکل متمرکز شوید، مغز شما نمی‌تواند راه‌حلی پیدا کند. این امر به این دلیل است که وقتی روی مشکل تمرکز می‌کنید، مغز را با انبوهی از افکار و احساسات منفی تغذیه می‌کنید که راه‌حل‌های بالقوه را مسدود می‌کنند.

این بدان معنا نیست که مسئله را نادیده بگیرید، در عوض سعی کنید آرام باشید؛ این کمک می‌کند تا ابتدا، مشکل را بشناسید، سپس تمرکز خود را کاملا روی یک ذهنیت راه‌حل‌محور قرار دهید تا به جواب برسید؛ نه اینکه بخواهید با سؤالاتی مثل «چه اشتباهی رخ داده است» و «چه کسی مقصر است»، وقت خود را هدر دهید.

10.با ساده‌سازی مسائل، مهارت حل مسئله را در خود تقویت کنید

انسان‌ها ذاتا تمایل دارند که مسائل را پیچیده‌تر از آنچه لازم است، تصور کنند. سعی کنید تا مشکل خود را با کلی‌کردن آن ساده کنید.

تمام جزئیات را حذف کنید و به اصول اولیه برگردید. تلاش کنید تا به‌دنبال یک راه‌حل واقعا آسان و واضح باشید؛ ممکن است از نتایج غافل‌گیر شوید؛ همه ما می‌دانیم که اغلب اوقات، ساده‌ترین راه‌حل‌ها، کارآمدترین آنها هستند.

11.تا آنجا که ممکن است راه‌حل‌های زیادی را جمع‌آوری کنید

سعی کنید لیستی از همه راه‌‌حل‌های ممکن تهیه کنید؛ حتی اگر در ابتدا مسخره به نظر برسند. برای تقویت مهارت حل مسئله ، مهم است که یک ذهن باز داشته باشید. چراکه برای تقویت تفکر خلاق، لازم است و می‌تواند به راه‌حل‌های احتمالی منجر شود.

به شما اطمینان می‌دهم که هیچ ایده‌ای بد نیست و هر ایده‌ای، به تفکر خلاق در طوفان فکری و سایر تکنیک‌های حل مسئله کمک می‌کند. در هر کاری که انجام می‌دهید، خود را برای اینکه راه‌حل‌های احمقانه‌ای به ذهنتان می‌رسد، مسخره نکنید؛ زیرا اغلب، ایده‌های دیوانه‌وار هستند که راه‌حل‌های عملی و موفقیت‌آمیزی را به‌دنبال دارند.

مراحل حل مسئله

برای حل هر مسئله مهمی باید طبق اصول و برنامه خاصی پیش روید تا بتوانید به نتیجه دلخواه دست پیدا کنید. اصولا انجام مرحله به مرحله هر کاری برای شما بسیار نتیجه بخش خواهد بود. در این بخش به مراحلی اشاره خواهیم کرد که در حل مسائل خود باید به آنها اهمیت دهید.

۱. شناسایی مسئله

این مرحله شامل پیدا کردن و تشخیص مسئله، شناسایی ماهیت مسئله و تعریف مسئله است.

اولین بخش از حل مسئله ممکن است واضح به نظر برسد اما اغلب به تفکر و تجزیه و تحلیل نیاز دارد. در واقع شناسایی مسئله ممکن است کمی دشوار باشد، اصلا مسئله‌ای وجود دارد؟ ماهیت مسئله چیست؟ در واقع چند مسئله وجود دارد؟چطور می‌توان آن مسئله را تعریف کرد؟ هنگامی که مسئله را تعریف می‌کنید نه تنها آن را بهتر می‌فهمید بلکه می‌توان درباره‌ی ماهیت آن با دیگران حرف بزنید که این امر منجر به رسیدن به بخش دوم می‌شود.

۲. ساختار مسئله

این مرحله شامل مدت مشاهده‌ی مسئله، بررسی دقیق، تحقیق درباره ‎ی درستی آن و ایجاد تصویری روشن از مسئله است.

در این مرحله تلاش می‌کنیم درباره‌ی مسئله اطلاعات بیش‌تری به دست آوریم و درکمان از آن را افزایش دهیم. در واقع این مرحله درباره پیدا کردن واقعیت، تجزیه و تحلیل آن و ایجاد تصویری قابل درک و جامع از اهداف و موانع است. این مرحله برای مسائل ساده ضروری نیست ولی برای مسائل پیچیده‌تر بسیار لازم است.

۳. پیدا کردن راه‌حل‌های احتمالی

در این مرحله تعدادی از کارها و راه‌حل‌های احتمالی را پیدا کرده اما آنها را ارزیابی نمی‌کنید.

پس از جمع‌آوری اطلاعات در مراحل اول اکنون باید درباره‌ی راه‌حل‌های احتمالی مسئله موجود فکر کنیم. در کار گروهی، همه افراد درباره مسئله فکر کرده و نظراتشان را برای حل آن بیان می‌کنند. در سازمان‌ها افرادی با تخصص‌های مختلف وجود دارند و شنیدن نظرات آنها بسیار مفید خواهد بود.

۴. تصمیم‌‌گیری

در این مرحله راه‌حل‌های متفاوت را با دقت بررسی کرده و بهترین راه‌حل را برای اجرا انتخاب می‌کنیم.

این مرحله پیچیده‌ترین بخش از فرآیند مهارت حل مسئله است زیرا اکنون زمان آن رسیده با دقت هر یک از راه‌حل‌ها را بررسی کنیم. بعضی از راه‌حل‌ها به دلیل مشکلات دیگری نظیر کمبود وقت یا بودجه، مناسب نیستند. همچنین در این مرحله باید به این موضوع توجه کرد که اگر برای حل مسئله کاری نکنیم چه اتفاقی می‌افتند زیرا گاهی حل مسئله‌ای که منجر به مشکلات بیش‌تری می‌شود به ایده‌های جدید و سرشار از خلاقیت نیاز دارد. در نهایت برای انتخاب بهترین راه‌حل تصمیم‌گیری می‌کنیم.

۵. پیاده‌سازی

در این مرحله راه‌حل انتخابی پذیرفته شده و به مرحله اجرا گذاشته می‌شود.

پیاده‌سازی به معنای عملی کردن راه‌حل انتخابی است. طی این مرحله ممکن است مشکلات دیگری ایجاد شوند به ویژه اگر مرحله‌ شناسایی و ساختار مسئله با دقت انجام نشده باشند.

۶. بازبینی یا پیگیری بازخورد

آخرین مرحله درباره بازبینیِ نتایج حل مسئله در طی زمان است نظیر پیگیری بازخوردها برای موفقیت نتایجِ راه‌حل انتخابی است.

آخرین مرحله در مهارت حل مسئله ، بررسی موفقیت فرآیند است که از طریق دریافت بازخورد از افرادی که تغییرات و تصمیمات بر آنها تاثیر می‌گذارد، صورت می‌گیرد و با این کار به نتایج و هرگونه مشکل احتمالی که ایجاد می‌شود، پی‌می‌بریم.

ابزار ضروری برای حل مسئله کدامند؟

در جهت حل مسئله باید از ابزارهای ضروری استفاده کرد. خلاقیت، کار تیمی، مهارت های تفکر منطقی، تصمیم گیری، هوش هیجانی بالا از جمله این نوع ابزارهای مهم هستند که هریک در راستای هدف خاص مورد استفاده قرار می گیرند.

• خلاقیت

در حل مسئله، نیاز به بارش فکری و استفاده از ایده های نوظهور اهمیت بسیار زیادی دارد. افراد می توانند با طرح ایده های خلاقانه، راه حل های جدیدی برای حل مشکلات و مسائل خود داشته باشند.

• مهارت های تفکر منطقی

دارا بودن مهارت های تحلیلی اهمیت بسیار زیادی دارد. با استفاده از این نوع مهارت می توان به راحتی مشکل به وجود آمده را مورد بررسی قرار داد و بهترین راه حل را برای حل آن یافت. بهره گیری از یک روش منطقی در این زمینه ضروری است.

• کارتیمی

در برخی از موارد افراد برای حل مشکل باید با دیگر اعضای تیم همکاری کنند و در این راستا کمک یکدیگر باشند.

• هوش هیجانی بالا

هوش هیجانی یکی از مهم ترین ابزارهای ضروری در حل مسئله است. ممکن است برخی از راه های حل مسئله تاثیر عاطفی روی افراد دیگر داشته باشند، در این صورت هوش هیجانی اهمیت خود را نشان می دهد.

• توانایی تصمیم گیری

داشتن توانایی لازم در تصمیم گیری درست و حل مسئله هم نیاز هستند. اعتماد به خود در هنگام اتخاذ تصمیم های جدید اهمیت بسیار زیادی در پروسه حل مسئله دارد.

افزایش مهارت حل مسئله چه کمکی به انسان ها می کند؟

توانایی حل مسئله یکی از مهم ترین دغدغه های بسیاری از افراد است که در طول مراحل زندگی خود با مشکلات بسیاری مواجه می شوند. حل مسئله نیاز به اتخاذ تصمیم های درست و خلاقانه دارد تا بتواند تاثیر مثبتی روی عملکرد افراد داشته باشد. از این رو توجه به افزایش مهارت حل مسئله اهمیت خود را نشان می دهد.

انسان ها در طول زندگی خود با مشکلات بسیاری برخورد می کنند. ممکن است با نحوه ارائه بهترین راه حل برای مشکل به وجود آمده آشنایی لازم را نداشته باشند اما می توانند به خوبی ریشه مشکل ایجاد شده را شناسایی کنند. این نوع افراد پس از شناسایی مشکل پیش آمده، با استفاده از منطق خود به دنبال روشی مناسب برای حل مشکلات خود می گردند. در این صورت توانایی حل مسئله نمود می یابد و بیش از پیش اهمیت خود را در زندگی افراد نشان می دهد.

نتیجه گیری

توانایی حل مسئله و نحوه انجام آن، یکی از مهم ترین دغدغه های تمامی افراد در هر یک از مراحل زندگی آن ها می باشد. توجه به تقویت این نوع مهارت از طریق آموزش آن، تمرین و یادگیری اهمیت بسیار زیادی دارد. به گونه ای که فرد به مرور زمان می تواند بهترین تصمیم ها را در هنگام حل مسئله اتخاذ کرده و به راه حل مناسب برسد. توجه به روش های حل مسئله و نحوه تقویت آن می تواند در تمامی مراحل زندگی در حل مشکلات به وجود آمده موثر باشد. مهارت حل مسئله باید از دوران کودکی تقویت شود تا در دوران بزرگسالی به بهترین حد خود برسد.